دف
دَف، یکی از سازهای کوبهای در موسیقی ایرانی است که شامل حلقهای چوبی است که پوست نازکی بر آن کشیدهاند و با ضربههای انگشت مینوازند. این ساز از سازهای ضربی ایرانی شبیه به دایره ولی بزرگتر از آن و با صدای بمتر است.
از این ساز در قاره آسیا بیش از مناطق دیگر جهان استفاده میکنند و هر کشوری به فراخور حال و هوای موسیقی خود، از آن استفاده میکنند. کاربرد دف به ویژه در خاورمیانه از سایر جاها بیشتر است. در کشورهای عربی همچون عربستان و عمان و کشورهای دیگری چون ترکیه، عراق و آذربایجان از جمله جاهاییست که دف رواج دارد.
تاریخچه ساز دف
این ساز را میتوان یکی از قدیمیترین سازهای آسیا معرفی کرد؛ چرا که قدمت آن به بیشتر از ۱۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح میرسد. دف ساختمان بسیار سادهای دارد اما یادگیری آن به سادگی ساختمان آن نیست و به تمرین زیادی نیاز دارد. ساختار دف برخلاف دیگر سازها تغییر خاصی نسبت به نمونههای اولیه نداشته است.
حضور دف در ایران به زمان ایران باستان برمیگردد. شکل چهار گوش آن در تمدن ایلام در قرنهای هفتم و هشتم قبل از میلاد به کار میرفته است. دف چهارگوش هنوز در برخی کشورهای عربی مورد استفاده قرار میگیرد.
در ایران نمونههای بسیاری از دف و دایره در مینیاتورهای دورهی گورکانیان و صفویان مشاهده میشود. در نقاشیهای دوران صفوی اغلب دف به همراه نی در مجلس سماع دیده میشود و در اشعار شعرای کهن نیز اغلب این دو با یکدیگر میآیند.
در دوران پیش از اسلام دف در موسیقی ایرانی و کُردی حضور داشته بهطوریکه رد پای ریتمهای آن هنوز در موسیقی کردی وجود دارد، اما با ورود اسلام این ساز جهت بقای خود در خانقاهها و تکایای کردستان بست نشست و برای بیش از ۱۳ قرن در خانقاههای کردستان همدم دراویش کردستان شد و با ذکر و سماء آنها آمیخته شد بطوریکه ذکرها در هر مقامی با ریتم خاص خود در دف همراه هستند و بعبارتی هر ذکری مقام خود را دارد که مقامهای دف نام دارند. مقامهای دف در طرایق کسنزانی و قادری و دیگر طرایق از ۷ تا ۱۰ مقام اصلی هستند. این بست نشینی دف تا سال ۱۳۵۳ ادامه داشت تا این که به اهتمام محمدرضا لطفی و با زحمات بیژن کامکار این بست به پایان رسیده و در این سال پس از قرنها در اجراهای عمومی و در موسیقی غیرعرفانی استفاده شد. از نوازندگان صاحبسبک دف میتوان بیژن کامکار و مسعود حبیبی را نام برد. کامکار نقش بهسزایی در شخصیت دادن به این ساز در موسیقی اصیل ایرانی ایفا کرده است.
ساختار دف
کلاف اصلی دف، بدنهای استوانهشکل و کوتاه از جنس چوب است که در یک طرف آن استوانه، پوست حیوانات یا پلاستیک کشیده شدهاست (بهترین نوع دف، با پوست حیوانات و در فصل بهار ساخته میشود). ابتدا و انتهای قاب اصلی با برش زاویهدار (اصطلاحاً برش فارسی) به هم چسبیده میشوند و ضخامت یک سمت از کلاف با تراشیدن چوب کمتر شده و پوست با سریش روی این لبه میچسبد و با گلمیخ محکم میشود.
ساختمان دف را میتوان به اجزای زیر تقسیم کرد:
- کلاف اصلی
- پوست
- حلقهها
- گلمیخها
فرایند کلاسهای دف در خانه هنر شماره یک
یادگیری دف نسبت به سایر سازها با توجه به قرار گرفتن ساز روی دست و تحمل وزن ساز در عین حال توانایی کنترل ضربات مستلزم تلاش فیزیکی خاص خود است. در این دوره با آگاهی از وضعیت صحیح بدن و تمرینهای تقویت کننده دستها هنگام نواختن بدون هیچ فشاری قادر به نواختن خواهید بود، همچنین در این دوره با مبانی نت خوانی و نواختن از روی نت آشنا میشوید و بهمرور قادر به نواختن ریتمهای متنوع خواهید شد بعد از این مرحله و در سطح متوسطه شما با ریتمها و تکنیکهای پیشرفتهتر آشنا خواهید شد.
علاوه بر توانایی نواختن از روی نتها هر نوازنده بایستی بتواند ریتمهای شنیده شده را صرفا از راه گوش روی ساز خود پیاده کند. همچنین باید توانایی تکنوازی و بداهه نوازی و همراهی با سایر سازها و اصول هم نوازی در ارکستر را بیاموزد. در این سطح علاوه برنواختن قطعات مختلف از روی نت شما با اصول اولیه بداهه نوازی و نواختن از طریق گوش آشنا خواهید شد، تمرینهای تعاملی و دو نفره استاد با شما بهصورت سوال و جوابهای ریتمیک بهمرور در شما توانایی و اعتماد بنفس لازم را برای تکنوازی و بداهه نوازی ایجاد خواهد کرد. نواختن و همراهی یک ساز ملودیک را در مراحل پیشرفتهتر خواهید آموخت.
هزینه کلاس دف در خانه هنر شماره یک چقدر است؟
معمولا هزینه یک استاد حرفهای بیشتر از دیگر استادها است اما از طرفی میتواند انگیزه شما را دوچندان کند و زمان یادگیری شما را به شکل شگفت انگیزی کاهش دهد. معمولا در ترمهای پایین نیازی به صرف هزینههای زیاد نیست و یک استاد نسبتا باتجربه میتواند برای آموزش شما کافی باشد اما بهتر است برای هر کلاس تحقیق کافی داشته باشید و سراغ بهترین استاد سطح خودتان بروید. برخی از هنرجویان به شدت استاد محور هستند و این موضوع باعث میشود تا این افراد حساسیت بیشتری روی استاد داشته باشند. اگر شما برای آموزشتان به استاد وابستگی زیادی دارید بهتر است حساسیت بیشتری روی انتخاب کلاس و استاد داشته باشید.
خانه هنر شماره یک با در نظر گرفتن شرایط هنرجویان و با بهرهگیری از بهترین اساتید و مدرسان انواع سازها بخصوص ساز دف، بدون شک یکی از مقرونبهصرفهترین کلاسهای آموزش دف را در سراسر تهران برگزار میکند که به واسطه قرار گرفتن مکان آموزشگاه در غرب تهران، برای هنرجویان ساکن غرب تهران گزینهای فوقالعاده خواهد بود.
یادگیری دف چقدر طول میکشد؟
زمان آموزش دف شاید بیشتر از هر چیزی به مداومت و تمرینهای شما بستگی داشته باشد. اگر بتوانید به صورت روزانه تمرین دف داشته باشید احتمالا در زمان کمی میتوانید بر این ساز مسلط میشود اما اگر وقفه زیادی بین تمرینهای شما وجود داشته باشد احتمالا موفقیت شما کاهش پیدا میکند. حدودا ۶ ماه لازم است تا بتوانید بر مبانی اولیه این ساز مسلط شوید و به یک مهارت نسبی در دف برسید اما برای رسیدن به مراحل پیشرفتهتر باید حدود دو سال زمان صرف کنید. همانطور که در قسمت قبل هم گفته شد ساز دف ساختمان بسیار سادهای دارد و به همین خاطر شاید توسط هنرجویان دست کم گرفته شود در صورتی که تسلط بر این ساز نیازمند مهارتهای بسیار ظریفی است که تسلط روی برخی از این مهارتها سالها زمان میبرد.
رسیدن به یک سطح نسبی از نواختن دف رابطه مستقیمی با میزان تمرین روزانه شما دارد. البته در هر ترم استاد دف میزان تمرین روزانه شما را مشخص میکند اما بهتر است برای رسیدن به بهترین نتیجه روزانه یک تا دو ساعت تمرین مداوم داشته باشید. استاد انتخابی شما در پروسه یادگیری و مهارت شما اهمیت زیادی دارد اگر شما بتوانید نزد استاد کاربلد دف بروید روند آموزش شما به شدت آسان میشود اما اگر استاد شما از مهارت کافی برای تدریس برخوردار نباشد این امکان وجود دارد که شما به طور کلی مسیر یادگیری این ساز را اشتباه بروید.
